Zapraszamy do lektury niezwykle ciekawego materiału autorstwa księdza Zenona Mońki, który przybliża nam zwyczaje wielkopostne oraz nabożeństwa związane z tym okresem. Dowiemy się kiedy i dlaczego powstało nabożeństwo Drogi Krzyżowej, które z nabożeństw wielkopostnych jest rdzennie polskie? Dlaczego w Wielkim Poście od piątej niedzieli zasłania się krzyże i obrazy? To wszystko w artykule, który znajdziecie po kliknięciu w zakładkę „Więcej”.
Droga Krzyżowa.

Powstała dla upamiętnienia cierpień Chrystusa, a zwłaszcza Jego Zbawczej męki i śmierci. Pielgrzymi przybywający do Jerozolimy, już od czasów starożytnych chętnie nawiedzali i rozważali drogę Męki Chrystusa. Szli więc kolejno od miejsca Jego modlitwy w Ogrójcu przez pałac Piłata, pretorium, aż na Golgotę i do Grobu Pańskiego. Zwyczaj ten przyjął się na przełomie XII i XIII w. w Kościele Zachodnim. Sprzyjał temu panujący wówczas klimat pobożności pasyjnej, kazania głoszone przez zakony: franciszkański i dominikański. Podkreślano w nich fizyczny element Męki Chrystusa i potrzebę ludzkiego współczucia. Później temat ten podjęły także pieśni pasyjne. Do istoty nabożeństwa Drogi Krzyżowej należy rozważanie Męki Pańskiej przy czternastu stacjach. Dziś tę tradycję rozmyślania, budowania i nawiedzania czternastu stacji, która powstała w XVIII w., uzupełnia się coraz częściej dodatkiem piętnastej stacji, mówiącej o Zmartwychwstaniu Chrystusa Pana.

Gorzkie Żale.

Są nabożeństwem rdzennie polskim. Nabożeństwo składa się z trzech części i wzorowane jest na modlitwie brewiarzowej. Śpiewane i znane jest ono tylko w Polsce. Rozpowszechniali je w naszym kraju Księża Misjonarze (Lazaryści). Autorem tekstu jest ks. Wawrzyniec Benik, misjonarz. Pierwszy drukowany tekst Gorzkich Żalów ukazał się w 1707 r. W tym też roku zostały one odśpiewane po raz pierwszy w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Kronikarz tamtych czasów nadmieni, że na to nabożeństwo przyszła cała Warszawa, wszystkie stany i najwyższe władze. Z nabożeństwem tym tradycyjnie związane są kazania pasyjne.

Zasłanianie krzyży i obrazów.

W Wielkim Poście od V Niedzieli zasłania się krzyże i obrazy. Zwyczaj ten znano i praktykowano już w XIII w. Krzyże były wówczas bardzo bogato ozdabiane klejnotami i drogimi kamieniami na znak zwycięstwa i chwały Zbawiciela. Postać Chrystusa wyrażała nie tyle umęczonego, co zwycięskiego Zbawiciela, często w szatach królewskich, ze złotą koroną na głowie. Tymczasem treścią rozważań dwóch ostatnich tygodni przed Paschą była męka i śmierć Chrystusa. Nie godziło się to z " paschalną wizją" krzyża. Dlatego zasłaniano go na czas rozważań męki i ukrzyżowania Chrystusa. Konferencja Episkopatu Polski na 116 posiedzeniu plenarnym postanowiła zachować ten zwyczaj zasłaniania krzyża i obrazów w dwóch ostatnich tygodniach Wielkiego Postu.

Rekolekcje wielkopostne i spowiedź wielkanocna.

Wielki Post już w starożytności chrześcijańskiej, w okresie istnienia instytucji katechumenatu dla dorosłych (III-VII w.), był czasem szczególnie intensywnego przygotowania do przyjęcia sakramentu inicjacji, czyli wtajemniczenia chrześcijańskiego. Chodzi tu o trzy sakramenty: chrztu, bierzmowania i przyjęcia I Komunii św. Prawdopodobnie już w tej tradycji należy szukać korzeni organizowanych w parafiach rekolekcji wielkopostnych kończących się spowiedzią i Komunią św. W ten sposób wierni nie tylko duchowo przygotowują się do godnego przeżycia Paschy Chrystusa. Równocześnie mają też okazję do wypełnienia przykazań kościelnych. Przykazania te określają (jako minimum), że każdy wierzący katolik winien przystąpić do sakramentu pokuty i Komunii św. przynajmniej raz w roku w okresie wielkanocnym.

Celem świętych dni Wielkiego Postu jest przygotowanie do uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. Otwórzmy nasze serca i umysły na święte teksty liturgii tego okresu. Słuchajmy ich uważnie. Niech one ożywiają naszą wiarę i pogłębiają świadomość religijną. Niech przyczynią się do nowego spojrzenia na Misterium Paschalne Chrystusa, do którego świętowania nas ten czas przygotowuje.

Ks. Zenon Mońka
"Niedziela" Edycja częstochowska 10/2002